Përralla që la gjurmë të pashlyeshme/ Shënohen 125 vite që nga botimi i 'Magjistarit të Mrekullueshëm të Ozit'

SHBA- Ky vit shënon 125 vjet që nga botimi i parë i romanit “Magjistari i Mrekullueshëm i Ozit” nga L. Frank Baum, i një përralle që i tejkaloi kufijtë e letërsisë për fëmijë dhe u bë një fenomen kulturor. Që nga viti 1900, kur u botua për herë të parë, e deri në ditët e sotme, historia e Dorothy-t, Buburrecit, Druvarit prej kallaji dhe Luanit Frikacak mbetet e përjetshme dhe magjeps të rinj e të moshuar.

Britannica e përshkroi veprën si "një përrallë moderne me rrënjë të dallueshme amerikane", ndërsa Dorothy është njohur nga studiuesit si një nga figurat e para femërore me karakteristika feministe në letërsinë për të rinj. 

Tërheqja e librit u rrit ndjeshëm nga adaptimi i tij në ekranin e madh në vitin 1939, një prodhim që konsiderohet një moment historik në historinë e kinemasë. Performanca e Judy Garland, atëherë e re, dhe kënga ikonike "Over the Rainbow" bënë histori, me këngën që fitoi titullin e më të rëndësishmes së shekullit të 20-të, sipas një studimi.

Filmi shfrytëzoi plotësisht inovacionet e epokës, duke e transformuar atë në një spektakël vizual. Krijuesit zgjodhën, për shembull, të zëvendësonin këpucët e argjendta të Dorothy-t me të kuqe tërheqëse, në mënyrë që ato të binin më shumë në sy në ngjyrat teknikolor. Këto këpucë të famshme prej rubini kanë marrë përmasa pothuajse mitike: Ato u vodhën në vitin 2005 dhe u rishfaqën në vitin 2018, ndërsa në vitin 2024 u shitën në ankand për 28 milionë dollarë.

Pa ndihmën e teknologjisë moderne, regjisorët shpikën mënyra imagjinative për të arritur efekte mbresëlënëse - të tilla si përdorimi i katër kuajve të ndryshëm, të lyer me pigmente xhelatinoze, për të krijuar skenën që ndryshon ngjyrën e kalit.

Edhe sot e kësaj dite, disa detaje të filmit mbeten të pashpjegueshme, siç është ngjyra e saktë e fustanit të Dorothy-t. Disa teori sugjerojnë se në fakt ishte blu me nuanca rozë në vend të blu-bardhë, për t'iu përshtatur më mirë ndriçimit gjatë xhirimeve.

Bota e Ozit vazhdon të frymëzojë artin dhe muzikën: nga Elton John që përdor "Yellow Brick Road" si metaforë për dëshirën për t'u rikthyer në një jetë më të thjeshtë, te adaptimi i vitit 1978 i The Wiz me Diana Ross dhe një Michael Jackson të ri, dhe sigurisht filmi i suksesshëm Wicked, i cili kthehet këtë vit me një formë të re kinematografike dhe Cynthia Erivo dhe Ariana Grande në rolet kryesore.

Më shumë se një shekull më vonë, "Magjistari i Ozit" vazhdon të magjepsë, të ngrejë pyetje dhe të frymëzojë artistë dhe audienca në mbarë botën. Dhe Dorothy, me këpucët e saj që shkëlqejnë në çdo hap, vazhdon udhëtimin e saj nëpër kohë, gjithmonë i destinuar për zemrat tona.